Kendini Değersiz Hissetmek: Neden Olur ve Nasıl Geçer?

Bazı insanlar için “kendini sevmek” bir tavsiye değil, imkânsız bir görev gibidir.
Ne kadar çabalasa da içten içe hep aynı cümle yankılanır:

“Yeterince iyi değilim.”

Bir başkasının ilgisi geçicidir, başarılar kısa sürer, takdir alınsa bile içte bir eksiklik kalır.
Bu, yalnızca duygusal bir hal değil beynin ve çocuklukta oluşan şemaların ortak dilidir.

Beynin “Yetersizim” Sinyali

Beynimiz çocuklukta, çevremizden gelen mesajlara göre kendimiz hakkında inançlar oluşturur.
Eğer bir çocuk sık sık eleştirilirse, yeterince görülmezse ya da sürekli “daha iyisini yapmalısın” denirse, beyin bunu şöyle kodlar:

“Ben yeterli değilim.”

Bu inanç, yetişkinlikte de çalışmaya devam eder.
Birisi seni takdir etse bile, beynin “ama gerçekten hak ettim mi?” diye sorgular.
Zamanla bu duygu otomatik hale gelir ve özsaygı zayıflar.

Nörobilim bize şunu söylüyor:
Beyin olumsuz inançları ne kadar çok tekrar ederse, o kadar “gerçek” gibi hissettirir.
Ama güzel haber şu , beyin yeniden öğrenme kapasitesine sahiptir.

Şema Terapi’ye göre değersizlik hissi, genellikle üç duygusal kökten gelir:

1. Kusurluluk Şeması:
   “Ben bozuk, eksik ya da sevilmeye layık olmayan biriyim.”
   Bu inanç çocuklukta, sevgi veya ilgi eksikliğiyle başlar.

2. Duygusal Yoksunluk Şeması:
   “Kimse beni tam olarak anlamaz.”
   Bu durumda kişi sevgiyi alsa bile hissetmez, çünkü duygusal alıcısı kapanmıştır.

3. Mükemmeliyetçilik Şeması:
   “Ancak kusursuz olursam değerliyim.”
   Bu şema, dinlenmeye, hata yapmaya ve kendi hızında olmaya izin vermez.

Bu şemalar bir kez yerleştiğinde, kişi dışarıdan sevgi ve başarı alsa bile iç dünyasında boşluk hisseder.

Beyin ve Şemalar Nasıl İyileşir?

Beyin duyguları yeniden öğrenebilir.
Şema terapide amaç, beynin “ben değersizim” kalıbını fark etmek ve yerine yeni bir mesaj yerleştirmektir:

“Benim değerim, kusursuz olduğumda değil, var olduğumda da geçerli.”

Terapi sürecinde beyin bu yeni mesajı duygusal olarak deneyimlemeyi öğrenir.
Bu da hem özsaygı artışı hem de duygusal rahatlama getirir.

Nörobilimsel olarak, bu süreçte beynin “özşefkat” bölgesi olan ön singulat korteks güçlenir.
Kısacası: ne kadar kendine şefkat gösterirsen, beyin o kadar dengeye gelir.

Değersizlik Hissiyle Baş Etmek İçin Basit Ama Etkili Adımlar

1. Kendine sert davranma.
   “Bunu da yapamadım” dediğinde beynin tehdit sistemini aktive edersin.
   Onun yerine “elimden geleni yaptım” de.

2. Küçük başarılarını fark et.
   Beyin “başardım” sinyalini ne kadar alırsa, özsaygı o kadar güçlenir.

3. Kıyaslamayı bırak.
   Başkalarının hayatına odaklanmak, beynin güven sistemini zayıflatır.
   Herkesin ritmi farklıdır.

4. Duygularına izin ver.
   Ağlamak, üzülmek ya da öfkelenmek zayıflık değil; iyileşmenin parçasıdır.

5. Profesyonel destek al.
   Şemalar fark edilmeden değişmez. Terapi, beynin yeniden güven duymasını sağlar.